Савол: Шунга кўра, тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари нималардан иборатлиги ҳақида тушунча берсангиз?
С.Ахмедов, Гулистон шаҳри
Жавоб: “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғрисида”ги Қонунга асосан, тадбиркорлик фаолияти субъектлари қуйидагиларга ҳақли:
қонун ҳужжатларида тақиқланмаган ҳар қандай фаолиятни амалга оширишга;
-юридик шахс бўлган бошқа тадбиркорлик субъектларининг муассислари (иштирокчилари) бўлишга;
мулк ҳуқуқи асосида ўзига тегишли бўлган мол-мулкка эгалик қилишга, ундан фойдаланиш ва уни тасарруф этишга;
-ўз фаолияти йўналишларини, товарлар (ишлар, хизматлар) етказиб берувчиларни ва ўз товарларининг (ишларининг, хизматларининг) истеъмолчиларини мустақил равишда танлашга;
-тадбиркорликдан чекланмаган миқдорда даромад (фойда) олишга, бундан товарлар (ишлар, хизматлар) бозорида устун мавқени эгаллаб турган тадбиркорлик фаолияти субъектлари мустасно;
-ўз товарларини (ишларини, хизматларини), ишлаб чиқариш чиқиндиларини бозор конъюнктурасидан келиб чиқиб, мустақил равишда белгиланадиган нархлар ва тарифлар бўйича ёки шартнома асосида реализация қилишга;
-барча ишлаб чиқариш харажатларининг ўрни қопланиб, солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар тўланганидан кейин қолган даромадни (фойдани) эркин тасарруф этишга;
-кредитлар олишга, бошқа юридик ва жисмоний шахсларнинг пул маблағларини ҳамда ўзга мол-мулкини шартнома шартлари асосида жалб этишга, шу жумладан, биноларни, иншоотларни, ускуналарни ва ўзга мол-мулкни олишга ва (ёки) текин, ижарага (лизингга) олишга ҳамда уларни тадбиркорлик фаолиятини амалга оширишга йўналтиришга;
-ташқи иқтисодий фаолиятни амалга оширишга ҳақли.
Савол: Тадбиркорлик субъектларининг мурожаатлари тўғрисида тушунча берсангиз?
С.Ахмедов, Гулистон шаҳри
Жавоб: Ўзбекистон Республикасининг “Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида”ги Қонунида тадбиркорлик субъектларининг давлат органларига мурожаат этиш шакллари ва турлари, мурожаатларга қўйиладиган талаблар, мурожаат қилиш ҳуқуқларининг кафолатлари, мурожаатларнинг давлат органлари томонидан кўриб чиқилиши тартиби ва муддатлари, ушбу қонун ҳужжатларини бузганлик учун жавобгарлик ва бошқа тартиб-қоидалар мустаҳкамлаб қўйилди. Чунончи, Қонуннинг 4-моддасига мувофиқ, тадбиркорлик субъектлари нафақатоғзаки ва ёзма тарзда, балки электрон шаклда ҳам мурожаат қилишлари мумкин. Бундай мурожаат эса электрон рақамли имзо билан тасдиқланган ва электрон ҳужжатнинг уни идентификация қилиш имкониятини берадиган бошқа реквизитларига эга бўлган электрон ҳужжат шаклида бўлиши керак.
Табиийки, ёзма мурожаат мурожаат этувчи якка тартибдаги тадбиркор шахс имзоси ёки мурожаат этувчи юридик шахс ҳисобланмиш тадбиркорлик субъекти раҳбарининг ёхуд ваколатли шахсининг имзоси билан тасдиқланиши лозим.
Тадбиркорлик субъектлари ва унинг вакилларининг қабул учун раҳбар масъул хисобланиб, Қонуннинг 8-моддасида тадбиркорлик субъектларининг оғзаки мурожаатлари бўйича давлат органларида жисмоний шахсларни ва юридик шахсларнинг вакилларини қабул қилиш ташкил этилиши, тадбиркорлик субъектларининг вакилларини қабул қилиш давлат органининг раҳбари ёхуд бошқа ваколатли шахс томонидан амалга оширилиши, бунинг учун давлат органларида махсус таркибий бўлинмалар ташкил этилиши, қабул учун масъул бўлган мансабдор шахслар белгиланиши, тадбиркорлик субъектларининг вакилларини қабул қилиш белгиланган кун ва соатларда, қабул қилиш жадвалларига мувофиқ ўтказилиши, қабул қилиш жадваллари ва уни ўтказиш вақти, жойи ҳамда қабулга олдиндан ёзилиш тўғрисидаги ахборот, шунингдек қабул қилиш тартиби давлат органларининг расмий веб-сайтларида эълон қилиш, шунингдек уларнинг маъмурий биносида ҳамма кириши мумкин бўлган жойлардаги стендларга ёки бошқа техник воситаларга жойлаштириш орқали манфаатдор шахслар эътиборига етказилиши белгиланган.
Якка тартибдаги тадбиркорлик субъектлари оғзаки мурожаат этаётганда ўз шахсини тасдиқловчи ҳужжатни, юридик шахснинг вакили эса ўз ваколатларини тасдиқлайдиган ҳужжатни, шунингдек ўз шахсини тасдиқловчи ҳужжатни кўрсатиши керак.
Агар шахсий қабул давомида баён этилган масалаларни ҳал этиш давлат органининг ваколатларига кирмаса, тегишли мансабдор ёки бошқа ваколатли шахслар мурожаат этувчига мурожаатда баён этилган масалаларни ҳал этиш учун қайси органга ёки ташкилотга мурожаат қилиш лозимлигини тушунтириши керак. Шахсий қабул давомида давлат органининг раҳбари қарорига кўра ҳамда мурожаат этувчининг ёзма розилиги билан махсус техника воситалари (аудио ва видеоёзув, шунингдек фотосуратга олиш) қўлланилиши мумкин.
Қонуннинг 14-моддасига асосан мурожаатларни кўриб чиқишда тадбиркорлик субъектларининг фаолияти тўғрисидаги маълумотлар уларнинг розилигисиз, шунингдек давлат сирини ёхуд қонун билан қўриқланадиган бошқа сирни ташкил этувчи маълумотлар ва, агар бу тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларини камситадиган бўлса, бошқа ахборот давлат органлари ходимлари томонидан ошкор этилишига йўл қўйилмайди.
Тадбиркорлик субъектларининг давлат органига келиб тушган ёзма ва электрон шаклдаги мурожаатлари шу орган томонидан ёки унинг мурожаатларни кўриб чиқиш бўйича мажбуриятлар зиммасига юклатилган мансабдор шахси томонидан кўриб чиқилади. Қўйилган масалаларни ҳал этиш ўзининг ваколат доирасига кирмайдиган давлат органига келиб тушган мурожаатлар беш кунлик муддатдан кечиктирмай тегишли органларга юборилиб, бу ҳақда мурожаат этувчига ёзма ёхуд электрон шаклда хабар қилинади.
Агар мурожаатларда уларни тегишли органларга юбориш учун зарур маълумотлар мавжуд бўлмаса, бу мурожаатлар мурожаат этувчига беш кунлик муддатдан кечиктирмай асослантирилган тушунтириш билан қайтарилади.
Мурожаатни тўлиқ, холисона ва ўз вақтида кўриб чиқиш учун қўшимча маълумотлар, маълумотномалар ва материалларга зарурат пайдо бўлган тақдирда, мазкур мурожаатни кўриб чиқаётган давлат органининг мансабдор шахси мурожаат этган тадбиркорлик субъектидан, шунингдек ўз ваколатлари доирасида бошқа давлат органларидан қўшимча ахборотни сўраб олиши мумкин. Агар ахборот давлат сирини ёки қонун билан қўриқланадиган бошқа сирни ташкил этувчи маълумотларни ўз ичига олган бўлмаса, тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқлари, эркинликлари ҳамда қонуний манфаатларига, жамият ва давлат манфаатларига зарар етказмаса, давлат органлари, уларнинг мансабдор шахслари ўзларидан сўралаётган ахборотни ўн кун ичида тақдим этиши шарт.
Таъкидлаш лозимки, давлат органлари тадбиркорлик субъектларининг мурожаатлари билан ишлаш жараёнида Конституциямиз ва қонунларимиз талабларига қатъий риоя қилишлари, ҳар қандай ариза, шикоят ҳамда таклифни ўз вақтида тўлиқ ва холисона кўриб чиқишлари, тадбиркорлик субъектларининг бузилган ҳуқуқлари ва эркинликлари тикланишини ҳамда қонуний манфаатлари ҳимоя қилинишини таъминлаш юзасидан ўз ваколатлари доирасида чоралар кўришлари лозим.
Саволларга Ширин шаҳар ФҲДЁ бўлими мудираси Н.Умарова жавоб берди.