Давлатимиз раҳбарининг 2015 йил 15 майдаги “Хусусий мулк, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ишончли ҳимоя қилишни таъ­минлаш, уларни жадал ривож­лантириш йўлидаги тўсиқларни бартараф этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги Фармонида хусусий мулк, кичик биз­нес ва хусусий тадбиркорлик субъектларининг ишончли ҳимоясини таъминлаш, улар­ни жадал ривожлантириш би­лан боғлиқ комплекс чора-тадбирлар дастури тасдиқланган.

Мазкур Фармон асосида 2015 йил 20 августда “Ўзбекистон Республикасининг айрим қо­нун ҳужжатларига хусусий мулк­ни, тадбиркорлик субъ­ектларини ишончли ҳимоя қилишни янада кучайтиришга, улар­ни жадал ривожлантириш йў­лидаги тўсиқларни бартараф этишга қаратилган ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Қонун қабул қилинди. Ушбу Қонун билан мамлакатимизда хусусий мулк, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ҳимоя қилиш соҳасидаги амалдаги қонун ҳужжатлари янада такомиллаштирилиб, бу борадаги ишлар янги босқичга кўтарилди.

Қонун билан тадбиркорлик субъектларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга оид қирқдан ортиқ қонун ҳужжатларига ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди.

Жумладан, Жиноят ва Маъ­­мурий жавобгарлик тўғ­рисидаги кодексларга тадбиркорлик субъ­ект­ларининг жавобгарлигини либераллаштиришга қа­ратилган ўз­гартишлар киритилди.

Жиноят кодексининг 30 та моддасига айнан тадбиркорлик фаолияти ҳимоясига қаратилган муҳим ўзгартиш ва қўшимчалар киритилди.

Хусусан, тадбиркорлик субъ­ект­ларининг ҳуқуқ ва қонуний манфаатларига қар­ши қаратилган жиноятларни тизимлаштириш ҳамда уларнинг ҳимоясини янада кучайтириш мақсадида — Жиноят кодексига “Тадбиркорлик фаолиятига тўсқинлик қи­лиш, қонунга хилоф равишда аралашиш билан боғлиқ жиноятлар ҳамда хўжалик юритувчи субъект­ларнинг ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларига тажовуз қиладиган бошқа жиноятлар” номли янги боб киритилди.

Мазкур бобда — хусусий мулк ҳуқуқини бузиш, тадбиркорлик субъектларининг фаолиятини текшириш ва молия-хўжалик фаолиятини тафтиш қи­лиш тартибини бузиш, тадбиркорлик субъ­ект­лари­ни ҳомийликка ва бош­қа тадбирларга мажбурий жалб этиш, имтиёзлар ва преференциялар қўл­лашни ғайриқонуний равишда рад этиш, қўлламаслик ёки қўллашга тўсқинлик қилиш, хўжалик юритувчи субъ­ект­ларга ва бошқа ташкилотларга пул маблағлари беришни асос­сиз равишда кечиктириш ҳамда тадбиркорлик субъект­ларининг ҳи­собварақларида пул маблағлари мавжудлиги тўғрисидаги ахборотни қонунга хилоф ра­вишда талаб қилиб олиш учун жиноий жавобгарлик белгиланди.

Айни вақтда қонунда тадбиркорлик фаолиятида юзага келиши мумкин бўлган қонунбузилишлар учун жавобгарлик енгиллаштирилиб, қонунбузилиш оқибатида келиб чиқадиган зарар қопланган ҳолда шахс жавобгарликка тортилмаслиги белгиланди.

Жумладан, аввал Жиноят кодексининг 180 (Сохта банкротлик) ва 181 (Банкротликни яшириш) моддаларида “етказилган моддий зарарнинг ўрни уч карра қопланган тақдирда озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо қўлланилмайди”, деб белгиланган бўлса, янги Қонунга кўра, энди ушбу жиноятлар бўйича зарар тўлиқ қопланган тақдирда айб­дорга нисбатан озодликдан маҳрум қилиш тариқасидаги жазо қўлланилмайди. Аввалги уч карра миқдорида етказилган зарарни қоплаш ҳақидаги нор­ма ўз ўрнида тадбиркорликнинг молия­вий аҳволига сезиларли даражада таъсир қиларди ва у томонидан ушбу зарарни қоплашга ния­ти ва имконияти бўлмасди.

Жиноят кодексининг 184-моддаси (Солиқлар ёки бош­қа мажбурий тў­ловларни тўлашдан бўйин товлаш) 5-қисм билан тўлдирилиб, унга кўра, “би­ринчи марта жиноят содир этган шахс, агар у солиқ текшируви материалларини кўриб чиқиш натижалари бўйича давлат солиқ хизмати органининг қарорини олган кундан эътиборан ўттиз кун ичида солиқлар ва бошқа маж­бурий тўловлар, шу жумладан, пенялар ва бош­қа молия­вий санкциялар тарзида давлатга етказилган зарарнинг ўрнини тўлиқ қопласа, жавобгарликдан озод қилинади”. Ушбу қўшимчанинг мақ­сади шундан иборатки, тадбиркор биринчи марта содир этилган жиноий ҳаракати учун жа­вобгарликдан озод этилиб, бўйин товлаш оқибатида тўланмаган со­лиқлар ва бошқа мажбурий тўлов­ларни ўз вақтида тў­лашга қара­тилган.

Тадбиркорлик субъектлари учун яратилган яна бир қулайлик сифатида “Тадбиркорлик фаолияти эркинлигининг кафолатлари тўғ­рисида”ги Қо­нуннинг 5-моддасига киритилган қў­шимчаларга кўра:

кичик тадбиркорлик субъ­ектлари учун қонун ҳужжатларида назарда тутилган имтиёз ва преференциялар, кафолатлар ва ҳуқуқлар ваколатли органларга ва ташкилотларга (давлат солиқ, божхона хизмати органларига, давлат статистика органларига, банкларга ва бошқаларга) уларнинг ёзма равишдаги мурожаатларисиз берилади. Бунда қонун ҳужжатларида назарда тутилган ки­чик тадбиркорлик субъектлари учун имтиёз ва преференция­лар рўйхати Ўзбекистон Республикасининг Интерактив давлат хизматлари ягона порталидаги тадбиркорлик субъектлари учун имтиёзлар ва преференцияларнинг ягона реестрида эълон қилинади ҳамда доимий равишда янгилаб борилади, шунингдек, ушбу механизмни амалга ошириш тартиби Вазирлар Маҳкамаси томонидан белгиланади.

Хулоса қилиб айтганда, тадбиркорлик соҳасида қа­бул қилинаётган ҳужжатларнинг такомиллашуви тадбиркорлик субъектларини ишончли ҳимоя қи­лишни янада кучайтириш, уларни жадал ривожлантириш йў­лидаги тў­сиқларни бартараф этишда муҳим аҳамият касб этмоқда.

А.Хўжаназаров, Сирдарё вилоят адлия бошқармаси масъул ходими